Dorpstoren Ballum
Deze toren werd gebouwd in 1755 ter vervanging van de oude houten klokkenstoel, die op 14 juni 1755 werd afgebroken. De luidklok in de dorpstoren diende als middel om de bevolking te waarschuwen bij gevaar maar ook om de tijd aan te geven. De klok van 300 kg die nu in de toren hangt is, na kaping van de oude uit 1784 daterende klok, door de Duitsers in 1949 aangebracht.
In 1870 werd de toren met 2,5 meter verhoogd zodat deze tevens als baken voor de scheepvaart kon dienen. De toren werd gebruikt als aangifte van tijd en alarm. Het was dus geen kerktoren, de achter de toren gebouwde kerk is van latere datum. Boven de toegangsdeur bevond zich het wapen van Stadhouder Willem V uitgehouwen in wit Bremer zandsteen. Dit werd er omstreeks 1795 tijdens de Bataafse revolutie weggekaapt.
Het trotse bouwsel geeft het dorpsbeeld tegenwoordig extra cachet, maar vroeger speelden zich hier huiveringwekkende taferelen af. Bij de toren stonden de geselpaal en de kaak (schandpaal). Eens in de 14 dagen werd er in het slot recht gesproken. De straffen werden bij de toren in de praktijk gebracht. Wie 'aan de kaak' werd gesteld kwam er nog het beste af. Die werd niet gegeseld, maar letterlijk te kijk gezet met een bord waarop de overtreding stond: stekhoutdief, tindief, huisdief. Wie het echt te bont gemaakt had werd van het eiland verbannen.
De Klok
Dorpstorens dienden met name als ophanging voor luidklokken waarmee men de bevolking kon waarschuwen bij gevaar maar ook om de tijd aan te geven. De toren van Ballum is enkel en alleen voor dit doel gebouwd. Immers de huidige kerk achter de toren is pas veel later gebouwd, n.l. in 1832, toen het kerkje op de begraafplaats was gesloopt. De klok die nu in de toren hangt is na de 2de wereldoorlog aangebracht omdat de Duitsers de oude klok eruit hadden gehaald. Op de oude, uit 1784 daterende klok, stond waarschijnlijk het wapen van de Stadhouder. Dit wapen werd in de Franse tijd (1810/1813) verwijderd.
Op de oude klok stond ook de tekst: 'Cristiaen en Jan Seest, Amstelodami Anno 1784 me fecit’
De klok die nu in de toren hangt heeft een diameter van 77 cm, is 300 kg en is is aangebracht in 1949. Op deze klok staat de volgende tekst:
VAN BERGEN, CONCORDIAE RES PARVAE CRESCUNT VAN BERGEN M.E.
FECIT ANNO DOMINI MCMXLIX BURGEMEESTER R. WALDA
WETHOUDERS J.E.DE VRIES EN J.J. VAN DER LAAG.
Aan de andere zijde van de klok staat het opschrift:
19 HEILIGERLEE ‘49
DEEZ TOREN RAAKTE ZONDER ZIEL TOEN T’DUITS GEWELD HEM OVERVIEL
MAAR WEET ALS IK MIJN STEM LAAT HOREN
UIT NOESTE VLIJT WERD IK GEBOREN.
Boven de gemetselde boog boven de toegangsdeur was het wapen van Stadhouder Willem V , in wit Bremer zandsteen ingemetseld. Deze steen was gemaakt door de Haagse steenhouwer Jan Oosthout. Het wapen op deze steen werd er in de Franse tijd afgeslagen. In de boog boven de deur is een steen aangebracht met de tekst:
VOLMAGT IAN TIALLES EN KLAAS BROERS
BURGEMEESTER IAN PYTTERS 1755.
In 1870 werd in opdracht van de gemeente Ameland de toren met twee en een halve meter verhoogd. Aannemer van dit werk was Kornelis Mosterman uit Nes, voor een bedrag van fl. 824,-. Door deze verhoging werd de toren tevens een ‘baken voor de scheepvaart’.
Naast de toren stond weleer de geselpaal en de schandpaal. De geselpaal werd gebruikt om iemand te geselen en aan de schandpaal werd iemand ten schande gezet die een overtreding had begaan. Op de geselpaal heeft de volgende Latijnse spreuk gestaan;
Oderunt peccare boni virtutis amore
Oderunt peccare mali formidine poenae.
